Anant Ayurveda Pratishthan

आहारातील रस जाणून घेऊयात !!

आपण जेव्हा एखाद्या पदार्थाची चव घेतो तेव्हा तो पदार्थ केवळ गोड वा केवळ तिखट असा नसतो. एखादा पदार्थ एक रसाने बनला आहे असे आपल्याला वाटत असले तरी त्यात इतर चवी असतात. जसे आवळा हा आंबट असला तरी त्यात गोड, तुरट, या चवीही कळतात.

आहारातील वेगवेगळ्या चवींमुळे आपल्या आहाराला एक लज्जत येते. तसेच या सर्व चवी आपल्याला आहारात असणे अतिशय आवश्यक असते. त्यांचे प्रत्येकांचे वेगवेगळे कार्य शरीरात होत असते.

काही पदार्थ २-३ रसानी एकत्र येऊन काम करतात जसे लिंबू, साखर, मीठ घातलेले पाणी हे गोड, आंबट आणि खारट रसामुळे तृप्ति करते, आल्हाद उत्पन्न करते त्याने मनाचे समाधान होते.

अशाप्रकारे प्रत्येक रसाचे आपले स्वतंत्र काम काही असते तसेच काही रस एकमेकांबरोबर विशिष्ट काम करतात.

आहारातील या छोट्या छोट्या गमती जमती जर आपण मुलांना सांगू शकलो तर मुलांनाही ते पदार्थ खायला मज्जा येईल. तसेच त्या पदार्थाचे महत्वही त्यांना कळेल.

---

रस शब्द पर्याय –

• रस – द्रव पदार्थ – juice, फळे अथवा भाज्यांचा रस
• रस – आहाररस
• रस – पारा
• रस – षड्रस – ६ रस – मधूर, अम्ल, लवण, कटू, तिक्त, कषाय

आयुर्वेदशास्त्रानुसार हे सर्व रस हे पंचमहाभूतांच्या कमी अधिक प्रमाणामुळे निर्माण होतात असे मानले आहे. आयुर्वेद शास्त्रानुसार सर्वच पदार्थ हे ५ महाभूतांनी बनलेले आहेत. म्हणजेच त्यांचे संघटन हे ५ महाभूतांनी असते. पृथ्वी, जल, वायु, अग्नि आणि आकाश. रसही पांचभौतिक आहे.

त्यांचे पांचभौतिक संघटन असे आहे

• मधूर – पृथ्वी + जल
• अम्ल – पृथ्वी + अग्नि
• लवण – जल + अग्नि
• कटू – आकाश + वायु
• तिक्त – अग्नि + वायु
• कषाय – पृथ्वी + आकाश

ह्या प्रत्येक पंचमहाभूतांचेच विविध परिणाम रसांद्वारे शरीरात होत असतात. त्याबद्दल आपण पुढे विचार करुयात.

---

हे रस विविध वयाच्या मुलांना शिकवण्यासाठी काय करता येईल?

रस ज्ञान वाढते.
Taste-bud development

रस ओळख.
पुढे वेगवेगळे पदार्थ कसे निर्माण होतात हे समजते.

पदार्थांची ओळख होते

रसांचे अधिक्याने तसेच सर्वांगाने ज्ञान होण्यासाठी

लहान मुलांना हे ज्ञान कसे करून देता येईल याच्या विषयी अधिक माहिती आवश्यक वाटल्यास ईमेल जरूर करावा.

---